วัดท่าตอน

    

เป็นวัดประจำอำเภอ ตั้งอยู่ที่บ้านท่าตอน ตำบลท่าตอน เป็นวัดที่มีทิวทัศน์งดงาม อยู่บนไหล่เขาเรียงรายด้วยศาสนวัตถุสิ่งก่อสร้าง มีพื้นที่ทอดยาวตามไหล่เขาเป็นชั้น ๆ รวม 9 ชั้น มองเห็นได้แต่ไกลเมื่อท่านขึ้นไปบนวัดสามารถมองเห็นพื้นที่อำเภอแม่อายและภูเขาต่าง ๆ อย่างสวยงาม

   

พระธาตุท่าตอน ของเดิมไม่ทราบสมัยก่อสร้างเมื่อคราวคูบาศรีวิชัย ได้ขึ้นมาบูรณะพระธาตุสบฝาง มาถึงท่าตอน ท่านบอกให้ชาวบ้านว่าขึ้นไปค้นหาพระธาตุที่บนเขา ชาวบ้านพากันขึ้นถางป่าค้นหา เจอพระธาตุเก่าแก่อยู่ในพุ่มไม้ นิมนต์ท่านบูรณะ แต่ท่านไม่รับ ท่านบอกให้นิมนต์ครูบาแก้ว กาวิชัย มาบูรณะ เพราะเป็นของคู่บารมีท่าน ชาวบ้านพากันนิมนต์ครูบาแก้ว มาบูรณะและสร้างวัดขึ้น เรียกชื่อว่า วัดจอมคิรี ชาวบ้านได้ช่วยกันสร้างวัด นิมนต์พระมาเป็นเจ้าอาวาส หลายรูป

พระปริยัติวิธานโกศล (สมาน จันทร์หอม) ท่านเป็นคนท่าตอนโดยกำเนิด บรรพชาเมื่ออายุ 13 ท่านได้ศึกษาเล่าเรียนจบนักธรรมแล้วได้ปฏิบัติกรรมฐาน เดินธุดงค์ทั้งในไทยและสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ได้หลายปี
จากนั้นได้เข้าไปศึกษาต่อที่กรุงเทพ จบอภิธรรม,และมัธยมปลาย เมื่ออุปสมบทแล้ว วัดท่าตอนไม่มีเจ้าอาวาส ชาวบ้านได้นิมนต์ท่านกลับมาตุภูมิเพื่อพัฒนาวัด ในปี 2517 ท่านได้เริ่มพัฒนาทั้งวัตถุและบุคคล จากวัดเล็ก ๆให้เป็นวัดพัฒนาตัวอย่างและได้ยกระดับเป็น พระอารามหลวง
ในปี พ.ศ. 2534 เปิดโรงเรียนพระปริยัติธรรม เปิดศูนย์เด็กเล็กก่อนเกณฑ์ เปิดโรงเรียนให้ชาวเขา เปิดโรงเรียนปริยัติสามัญ(มัธยม) เป็นผู้เริ่มโครงการแผ่นดินธรรมแผ่นดินทอง สร้างตึกอาพาธสงฆ์โรงพยาบาลแม่อาย ฯลฯ สิ่งก่อสร้างภายในวัด 60%ท่านเป็นผู้ออกแบบเอง ปัจจุบันดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าณะอำเภอแม่อาย ในศาลาการเปรียญของวัดมีพระพุทธรูปเก่าแก่หลายองค์ เป็นพระพุทธรูปศิลปเชียงแสน และศิลปสมัยพ่อขุนเม็งราย เป็นศิลปเฉพาะไม่มีที่อื่น อัญเชิญมาจากวัดพระธาตุสบฝาง ครั้นเมื่อวัดพระธาตสบฝางรกร้างถูกไฟป่าไหม้ พระพุทธรูปยืน 3 องค์ ที่ฐานมีอักษรโบราณจารึกให้ค้นคว้า พระพุทธรูปประทับนั่งปางมารวิชัย 5 องค์

เจ้าแม่กวนอิม ยืนประทานน้ำ ให้ผู้เลื่อมในศรัทธากราบไหว้ มีลานให้เดินชมธรรมชาติ ฐานล่างสองชั้นมีห้องให้พัก และให้นั่งชมบรรยากาศ ชั้นล่างสุดทำเป็นบันไดลงไปแม่น้ำ มีรูปปั้นเทพเจ้าต่าง ๆ และศาลาที่พัก มีถ้ำให้ลอดลงไป

พระพุทธนิรันดรชัย เป็นพระพุทธรูปองค์ใหญ่ หน้าตักกว้างเก้าเมตร สีขาวนวล ศิลปะแบบพระสิงค์ ปางมารวิชัย เป็นพระพุทธรูปก่ออิฐปูน สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2526 นำโดยเจ้าอาวาสและคุณประยูร พงศ์ตันกูล

 พระนาคปรก เป็นพระก่อด้วยอิฐปูน หน้าตักกว้าง 7 เมตรกว่า สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2530 ใต้ฐานเป็นห้องโถงเป็นที่ปฏิบัติกรรมฐานภาวนา

พระพุทธรูปอิ่มตลอดกาล เป็นพระพุทธรูปปางอุ้มบาตร เป็นพระประจำวันพุธ ซึ่งเป็นพระประจำวันเกิดของ สมเด็จพระมหารัชมังคลาจารย์ (วัดปากน้ำ) ผู้สร้าง เป็นพระหล่อสัมฤทธิ์ สูง 9 เมตร ประทับยืนเด่นสง่า อยู่บนยอดเขาลูกสุดท้ายของวัดท่าตอน

พระสังกัจจายน์ สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2530 รูปปูนปั้นศิลปะแบบจีน ยืนอยู่บนถ้ำ มีน้ำพุอยู่ข้าง อยู่ตรงทางโค้งประดุจจะคอยต้อนรับผู้มาเยือนวัด